Noorden/Zuiden bepalen zonder GPS of kompas.

[Eagles]

In dit draadje staat:

En als er zon is, was er niet een truc met  de wijzers van het horloge om de N-richting te krijgen?

Dit lijkt me wel een leuke aftrap voor een topic over kompasrichting zonder GPS/kompas.

De truc, Prof, voor zover ik die ken is:

- Eerst even je (wijzer- )horloge op wintertijd zetten of denken.

- Richt de kleine wijzer op de zon.

- Neem de kleine hoek tussen de 12 uur en de kleine wijzer.

- Deel die door twee (oftwel, neem de bisectrice).

- Die lijn wijst het zuiden aan.

Hoe precies dit is weet ik niet. Als iemand daar een aanvulling op heeft: graag. Ik kan me namelijk zo voorstellen dat dit trucje afhangt van je lokatie qua Noorderbreedte en/of de hoek van de aardas en dat er dus een correctie nodig is op de genomen hoek.

[Lex]

De truc is niet helemaal nauwkeurig, maar wel voldoende voor een bepaling tot op enkele graden.

 

De onnauwkeurigheid schuilt in verscheidene zaken:

 

1. grootste fout: de zon staat niet om 12 uur wintertijd in het zuiden.

Nederland zou eigenlijk in de west-europese tijdzone moeten liggen, maar is om aansluiting bij Duitsland te krijgen i.p.v. de overzeese aansluiting op Engeland in de midden-europese tijdzone gelegd.

Op 5°OL staat de zon gemiddeld om 12.40 uur wintertijd in het zuiden. Voor elke graad oostelijker 4 minuten eerder.

 

2. De tijdvereffening: door de onregelmatige zonnegang in de loop van het jaar kan de zon een kwartier eerder of later in het zuiden staan. Je kunt dit bijvoorbeeld zien op de grote zonnewijzer die voor het ANWB-hoofdkantoor staat.

 

3. De zon beweegt niet evenwijdig aan de horizon. Houd daarom het horloge loodrecht op de aardas, en niet horizontaal. Dus in Nederland onder een hoek van 90°-52°=38°. De moeilijkheid is dat je daarvoor moet weten waar het zuiden is; het is dus eigenlijk een iteratieproces.

 

Tip: als je geen tabel hebt waaruit blijkt wanneer de zon in het zuiden staat kun je de tijden van zonsopkomst en zonsondergang optellen en de uitkomst door twee delen. De getallen in de krant gelden voor Utrecht, die uit je GPS voor de eigen standplaats.

 

Noorderbreedte heeft geen andere invloed dan dat je de helling van het horloge moet aanpassen.

 

Je moet dus de bissectrice nemen van de hoek tussen het tijdstip van zuiddoorgang en richting van de kleine wijzer.

 

Overigens is bovenstaande nogal theoretisch aangezien je deze bissectrice in de praktijk niet erg nauwkeurig kunt bepalen. Je moet wel een reuzenhorloge hebben om precies te kunnen werken! Maar voor een ruwe bepaling werkt het goed.

 

(Hier op Malta gaat de oorspronkelijke truc trouwens beter dan in Nederland. De zon staat gemiddeld om 12.03 uur in het zuiden, dus de grootste afwijking is hier niet aanwezig.)

 

++ Lex ++

[Eagles]

Kijk! Dat zijn nou leuke aanvullingen om te weten. Het valt mij dan overigens mee dat de fout zich beperkt tot graden als gevolg van de correcties. Dat valt inderdaad binnen de fout die je zowiezo al maakt door het voldoende goed richten van de kleine wijzer op de zon en het bepalen van de bisectrice.

Wat ik zelf wel grappig vond is de literatuur waar ik deze truc in heb gelezen: het Zwitsers telefoonboek ! Daar stond een hele ris pagina's in besteed aan problemen die zich in de bergen voor kunnen doen (verdwalen, overstromingen in een dal, kou, etc.) plus wat 'eerste-hulp-bij-problemen'.

[Lex]

Inderdaad reuze grappig dat je de truc uit een telefoonboek hebt, Eagles.

 

Aanvulling:

 

De hoek tussen twee uurcijfers op een horloge is 30°.

De 40 minutenfout geeft een afwijking van 10°, de tijdvereffening een van maximaal 4°.

Voor de eerste fout corrigeren lijkt dus nog net zinvol, vooral omdat dit een vaste waarde is.

 

Het lijkt misschien een grote hokuspokustruc, met die bissectrice, maar het is eigenlijk heel eenvoudig:

 

De zon beweegt regelmatig in een vlak loodrecht op de aardas, in 24 uur rond.

De kleine wijzer van je horloge beweegt ook regelmatig, maar in 12 uur rond, dus precies 2x zo snel.

De bissectrice van de hoek tussen die wijzer en een vaste richting op je horloge, in dit geval 12 uur, gaat dus precies met de zonnesnelheid. En om 12 uur staat de zon in het zuiden, nu ja, ongeveer dan.....

 

Rechttoe rechtaan zou zijn de bissectrice naar de zon laten wijzen, dan wijst de 12 naar het zuiden.

Omdat de hoeken aan weerszijden van de bissectrice uiteraard gelijk zijn kun je ook de kleine wijzer naar de zon laten wijzen, dan wijst de bissectrice het zuiden aan. En de laatste methode werkt wat makkelijker.

 

++ Lex ++

[Eagles]

O.k: doe ik er nog één. Ik had gedacht dat er al wel een ander mee zou komen, maar dan doe ik deze nog zelf.

De Grote/Kleine Beer / Steelpannetje zijn wel bij iedereen bekende termen denk ik. En er was iets met een Poolster in die beren... de Kleine Beer draait om de Poolster heen, die het noorden aangeeft. Probleem is meestal om de Kleine Beer te vinden (hij is relatief zwak en valt daarom minder snel op). Dat gaat gemakkelijker via het beter zichtbare Steelpannetje uit de Grote Beer.

Dat Steelpannetje is een beetje scheef opgerekt vierkant, met een steel eraan van 3 sterren in een knik. Op deze pagina is het Steelpannetje in de plaatjes te zien: de steel is de staart en de 4 sterren die het vierkant vormen maken onderdeel uit van de rug van de Grote Beer.

Als je nou de korte lijn van het vierkant die tegenover de steel zit (dus niet de korte lijn die aan de steel zelf vast zit) neemt en legt 5x die lijnlengte in het verlengde van zichzelf erbij, dan kom je uit bij de Kleine Beer (klein steelpannetje). De Poolster, die dus zoals gezegd in het Noorden staat, is de punt van de steel van het kleine steelpannetje. (Let even op dat je het verlengen van de lijn doet in de goede richting: van de bodem van de steelpan naar boven toe. Anders kun je lang zoeken naar de Kl*te... eeeh Kleine Beer. )

 

Nou kom op mensen, er zullen toch vast nog wel meer mogelijkheden zijn om N/Z te vinden?!? Wie? Deze twee waren de twee die ik zo ken, maar er moet toch meer zijn (gemakkelijk dan wel moeilijk toepasbaar)? Anders is het topic wel gauw ten einde.

[Lex]

Okee, ik weet er nog een.

 

Als je door een smalle stadsstraat loopt (stadscanyon) is de kans groot dat je geen goede GPS-ontvangst hebt.

 

Als je er behoefte aan hebt het zuiden te weten, heb je geluk als die stadscanyon in een wijk met veel allochtone bewoners ligt.

 

Je zult dan veel antenneschotels aan de huizen aantreffen, en die wijzen allemaal ongeveer naar het zuiden.

 

(Ik ben zelf ook zo'n allochtone bewoner, en op mijn dak kun je ook zo'n zuidaanwijzer vinden. Hier op Malta zie je trouwens ook veel zonnepanelen voor warmwatervoorziening, die wijzen ook het zuiden aan.)

 

++ Lex ++

[joske]

Je zult dan veel antenneschotels aan de huizen aantreffen, en die wijzen allemaal ongeveer naar het zuiden.

 

En ik die dacht dat al die TV's gewoon op het electriciteitsnet werkten, maar blijkbaar gebruiken die allemaal zonne-energie ?

[BigBird]

In het bos zijn bomen aan de westkant groener. Soms zelfs met mos bedekt. Komt door de gemiddelde windrichting in Nederland.

 

Niet echt op een graad nauwkeurig, maar als je batterijen op zijn, weet je in ieder geval welke kant je op zou kunnen lopen. Als je maar ver genoeg naar het westen loopt, vind je uiteindelijk de zee...

[stefanne_3]

Het Vlaams Nationaal Jeugdverbond afd. Brabant' heeft er een hele pagina over:

Kaart & Kompas (Orientatie)

 

 

(Ik kwam dit plaatje tegen in de ondertekening op een ander forum, niets persoonlijk )

[Prof. Y. Lupardi]

Ja, een heel aardig overzicht. Die methode met het stokje was ik vergeten. Maar het dan ook een tijdrovende!

Eentje die ik - ondanks dat ik onderzoek aan Rode Bosmieren en hun nesten heb gedaan - niet kende was "- Mierennesten liggen meestal aan de zuidelijke kant van een boom."

En die bosmieren willen inderdaad graag hun nest in de zon hebben. Niet zozeer in de zomer maar in het voorjaar is dat voordelig want het is voor hun overleven belangrijk om zo vroeg mogelijk in het jaar voedsel te gaan verzamelen. En dat gaat pas gebeuren als het nest opwarmt.

Hoe het zit met andere mierennesten dat weet ik niet. Niet allemaal maken ze zichtbare nesten. Het kan ergens stikken van de mieren en je kan je rot zoeken naar het nest...

[Gast grindal]

ik heb ergens gelezen dat je heel gemakkelijk gewoon een naald neemt en die in het midden aan een draadje hangt, de naald zal steeds naar het noorden draaien ... dan moet je zelf alleen maar nog uitmaken wat het noorden en het zuiden is

 

Greetz

[stefanne_3]

ik heb ergens gelezen dat je heel gemakkelijk gewoon een naald neemt en die in het midden aan een draadje hangt,

Je moet deze wel eerst magnetiseren ! (Kan eventueel langs een zijden doek) En je hoeft hem niet op te hangen: op een blaadje in een plasje water werkt ook goed

[Rovel]

Hoewel dit draadje uitging van een wetenschappelijke benadering, is met

de stand van satelietschotels het pad van de toegepaste wetenschappen betreden.

Daar heb ik er ook eentje van, namelijk de stand van de kerken.

Meestal staan de kerkgebouwen in de richting oost/west, waarbij het schip,

dat is de andere kant dan de toren, naar het oosten wijst.

Is zeg 'meestal' omdat ik niet weet of het bij alle kerken op gaat.

Het kan natuurlijk nooit kwaad om de uitkomst gevonden met de ene toepassing,

te toetsen met behulp van een andere.

 

Overigens kunnen miljoenen nederlanders het zuiden zonder enig

navigatiemiddel feilloos vinden. Dat kunnen we de komende weken

weer meemaken.

[Lex]

Daar heb ik er ook eentje van, namelijk de stand van de kerken.

Meestal staan de kerkgebouwen in de richting oost/west, waarbij het schip,

dat is de andere kant dan de toren, naar het oosten wijst.

En als je dan toch bij zo'n kerk staat, kijk dan of er een windwijzer op de toren staat.

 

Onder de haan (of ander beest, in Den Haag is het een ooievaar) vind je meestal de windrichtingen aangegeven. Dan weet je het zeker, maar je moet wel voldoende dichtbij zijn natuurlijk. Het schip kan je vanaf een veel grotere afstand als oostwijzer gebruiken!

 

Oude kerken zijn wat de richting betreft betrouwbaarder dan nieuwe. Nieuwe hebben vaak gevels evenwijdig aan de straat, waarbij de kerk in het stratenstelsel moest worden ingepast. Bij oude kerken kon de voorkeursrichting meestal vrijelijk worden aangehouden. De straten kwamen dan later om de kerk, waarbij de straatrichting werd aangepast aan de kerk, of de kerk kwam scheef t.o.v. de straat te staan.

 

++ Lex ++

[Rovel]

Kijk, dat is nou leuk om te weten. Een kerkgebouw in een dorp kan ook voor navigatie dus reuze handig zijn. Maar hangt de positie van een kerk alleen af van plaatsing in een stratenplan, of ook van het geloof? En hoe zit het met kapelletjes, of van die bidhuisjes die langs de kant van de weg staan? Staan die ook in een bepaalde richting?